Δημοτική πινακοθήκη Άμφισσας «Σπύρος Παπαλουκάς»

     Η Δημοτική Πινακοθήκη Άμφισσας «Σπύρος Παπαλουκάς» φιλοξενεί τα ανθίβολα και τα σχέδια που έκανε ο Σπύρος Παπαλουκάς για την αγιογράφηση του Μητροπολιτικού Ναού της Άμφισσας. 

Η Αγιογράφησή του ανατέθηκε κατόπιν πανελλήνιου καλλιτεχνικού διαγωνισμού. Η κριτική επιτροπή του διαγωνισμού αποτελούμενη από τους Α. Ορλάνδο, Δ. Πικιώνη, Αρ. Ζάχο και Κ. Παρθένη ανέθεσε ομόφωνα το έργο της αγιογράφησης στο νεαρό τότε και ανήσυχο ζωγράφο Σπύρο Παπαλουκά (1892-1957). 

Ο Παπαλουκάς άρχισε την αγιογράφηση το 1927 και την ολοκλήρωσε το 1932 χρησιμοποιώντας τη μέθοδο των «Ανθιβόλων». Σχεδίαζε δηλαδή με κάρβουνο και την παραμικρή παράσταση σε χαρτί σε κλίμακα 1/1, τρυπούσε το περίγραμμα του σχεδίου, τοποθετούσε το τρυπημένο χαρτί, «Ανθίβολο» στον τοίχο της Εκκλησίας και με τη χρήση καρβουνόσκονης αποτύπωνε μέσα από τις τρύπες, την παράσταση που είχε ζωγραφίσει στο χαρτί, στον τοίχο του Ναού.

Τα «Ανθίβολα» της Μητρόπολης της Άμφισσας, ο Παπαλουκάς δεν τα κατέστρεψε. Τα φύλαξε ευλαβικά στο υπόγειο του σπιτιού του. H κόρη του Μίνα Παπαλουκά, δώρισε τη συλλογή των «Ανθιβόλων» στο Δήμο Άμφισσας, το Δεκέμβριο του 2001. Πρόκειται για έναν εικαστικό θησαυρό ανυπολόγιστης αξίας, μοναδικό στο είδος του, αποτελούμενο από 349 «Ανθίβολα». Η συλλογή αυτή εκτίθεται πλέον μόνιμα στο ειδικά διαμορφωμένο κτίριο της Πινακοθήκης του Δήμου Άμφισσας στον παραδοσιακό οικισμό της Χάρμαινας, που φέρει το όνομα «Σπύρος Παπαλουκάς». 

Η ιδιαιτερότητα και η σημασία του έργου της αγιογράφησης του Μητροπολιτικού Ναού της Άμφισσας από το Σπύρο Παπαλουκά, έγκειται στην πρωτότυπη και τολμηρή γραφή του και στην ελεύθερη πλαστική του ανεξαρτησία. Καταγράφει και αφομοιώνει όλες τις κατακτήσεις και ανησυχίες των καλλιτεχνικών ρευμάτων των αρχών του 20ου αιώνα (Fauves, Nabis, Cudistes Post Impressioniste) κάνοντας μια ελεύθερη ανάγνωση της Βυζαντινής Αγιογραφίας, διατηρώντας όμως στο ακέραιο τη βαθιά της πνευματικότητα. Εισάγει έτσι στο αγιογραφικό έργο τις εικαστικές ανησυχίες της εποχής του, με μια τολμηρή και δυναμική ζωγραφική γραφή, επικαιροποιώντας το μήνυμα του Η γόνιμη αφομοίωση αυτών των παραδοσιακών αξιών με τις σύγχρονες καλλιτεχνικές ανησυχίες απέδωσαν ένα πρωτότυπο και πρότυπο έργο ανανέωσης της βυζαντινής αισθητικής που όμως δεν βρήκε αντάξιους συνεχιστές μέχρι σήμερα. 

Ο Σπύρος Παπαλουκάς σε μια σπάνια φωτογραφία του μέσα στον Μητροπολιτικό Ναό της Άμφισσας, μπροστά στο ανθίβολο του Ευαγγελισμού.

Ο Σπύρος Παπαλουκάς (1892-1957), γεννήθηκε στη Δεσφίνα Φωκίδας . Μαθητής του Ιακωβίδη και του Ροϊλού, είναι μία από τις κορυφαίες προσωπικότητες της ελληνικής τέχνης του 20ού αιώνα. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών και συνέχισε στο Παρίσι. Την περίοδο της φοίτησής του στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, ζωγράφισε εικόνες για το τέμπλο του ναού του Αγίου Δημητρίου της Δεσφίνας. Έλαβε μέρος στη Μικρασιατική Εκστρατεία ως πολεμικός ζωγράφος. Δυστυχώς, όμως, τα έργα εκείνης της εποχής, 500 τον αριθμό, κάηκαν στο τρένο που τα μετέφερε στη Σμύρνη τις μέρες της καταστροφής. Με τον Στρατή Δούκα έμεινε στο Αγ. Όρος (1923-24), φιλοτεχνώντας μία από τις αντιπροσωπευτικότερες ενότητες της δουλειάς του.