Η Εθνική Αντίσταση στη Φωκίδα. ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΕΠΟΝ

Πέντε χρόνια μετά τον θάνατό του (Ιούνιος 2010) κυκλοφορεί το έργο ζωής του συγγραφέα-δημοσιογράφου Γιώργου Γάτου. Πρόκειται για τη δίτομη ιστορική παρακαταθήκη του με τίτλο «Η Εθνική Αντίσταση στη Φωκίδα. ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΕΠΟΝ».

Το έσχατο και κορυφαίο ίσως έργο του Αμφισσιώτη Γ. Γάτου, που ολοκλήρωσε την τελευταία τετραετία της ζωής του. Με τις ρίζες του να βρίσκονται στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης και στις μεγάλες δημοσιογραφικές έρευνές του.
«Η Εθνική Αντίσταση, το θέλουμε-δεν το θέλουμε» γράφει εισαγωγικά «στάθηκε από τις λαμπρότερες και πλέον σημαντικές, τις πλέον παλλαϊκές, μαχητικές και αγωνιστικές περιόδους στη μακρά ιστορική διαδρομή της Αμφισσας και γενικότερα της Φωκίδας...».
Με την έκδοση αυτή εξηγεί «πρόθεσή μου είναι να καταγραφούν, να περισωθούν και να διασφαλιστούν, πριν να είναι αργά -από μια άποψη, είναι κιόλας αργά- όσες πληροφορίες, μαρτυρίες και ντοκουμέντα έχουν δει τη δημοσιότητα και έχουν αποτυπωθεί σε χαρτί για την περίοδο αυτή και γι' αυτόν τον συγκεκριμένο τόπο...».

Το αποτέλεσμα ήταν να προστεθεί στη βιβλιογραφία για την Κατοχή και την Αντίσταση η πληρέστερη, ως τώρα, ιστορία για την Αμφισσα και την ευρύτερη περιοχή. Επιπλέον μια τοπική αφήγηση ενταγμένη οργανικά στη γενικότερη ιστορία της περιόδου. Με πανελλαδική σημασία και στον αντίποδα ενός ιστοριογραφικού μεταμοντερνισμού-αναθεωρητισμού, που κατακερματίζει το γενικό εξοβελίζοντας τις μεγάλες εικόνες.

Ο Γ. Γάτος δεν ήταν επαγγελματίας ιστορικός. Αλλά από τη νεαρή ακόμη ηλικία του είχε μια σημαντική ιστοριογραφική παραγωγή. Η Ελλη Αλεξίου από τα προδικτατορικά ακόμη χρόνια επεσήμανε ότι οι μελέτες του (35 τον αριθμό, όσα περίπου και τα χρόνια της ζωής του, ως το 1964!) «φανερώνουν τον επιστήμονα τον κινούμενο από το πάθος της έρευνας, τον ιστορικό τον φλεγόμενο από την επιθυμία της γνωριμίας από πρώτο χέρι των ιστορικών γεγονότων και των ανθρώπων που πρωτοστάτησαν σ΄ αυτά».
Η αναγνώριση αυτή θα μπορούσε να επαναληφθεί αυτούσια και για την ιστορία της αντιστασιακής Φωκίδας. Με την απαραίτητη προσθήκη μιας συνολικότερης εκτίμησης της κατοπινής συγγραφικής και δημοσιογραφικής παρουσίας του συγγραφέα από τον ιστορικό Σπ. Ασδραχά στις εκδηλώσεις για τη μνήμη του το 2011:
«Ο Γιώργος ήταν ένα ευπαίδευτο άτομο, σπουδαγμένο στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αφοσιωμένο σε μια σκεπτόμενη δημοσιογραφία, με σαφή ένταξη στην Αριστερά, ένταξη, καθώς έλεγα, διανοούμενου. Στο βάθος ήταν φιλίστορας και πατριδολάτρης, λάτρης της ρουμελιώτικης γενέτειρας... Διακατεχόταν από το μεράκι της Ιστορίας και της ιστοριογραφίας».
Αυτό το μεράκι της Ιστορίας, σε συνδυασμό με την πολυετή και πολυεπίπεδη δημοσιογραφική πείρα του, είναι αποτυπωμένο στην ιστορία της Φωκίδας.
Οπως σημειώνει η σύντροφός του Κρινιώ Βλάχου-Γάτου στο προλογικό σημείωμά της για την έκδοση «τη δούλεψε με το γνωστό πάθος του, αλλά και μια ξένη προς τον χαρακτήρα του αγωνία που ίσως σχετιζόταν με το προαίσθημα της μη ολοκλήρωσης και που δυστυχώς βγήκε αληθινό. Συνέλεξε το υλικό του, ιστορικό και φωτογραφικό, μέσα από εκατοντάδες πηγές αναζητώντας το σε βιβλιοθήκες και ιστορικά αρχεία, αρχεία εφημερίδων και περιοδικών, αλλά και σε μαρτυρίες των λιγοστών πλέον ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα, τους οποίους κατάφερε να εντοπίσει και να συναντήσει. Η συγγραφή του έργου βασίστηκε στη σύνθεση και επεξεργασία του υλικού αυτού και έγινε με απόλυτη προσήλωση στην αντικειμενικότητα και την αναζήτηση της αλήθειας, στοιχεία που καθόριζαν, μαζί με το πάθος και την ευθύτητα, τους κοινωνικούς του αγώνες, την επαγγελματική του πορεία και τη ζωή του όλη...».
Ο Γ. Γάτος επιχείρησε πριν απ' όλα το έργο του να μείνει και έμεινε στην καταγραφή «ξερών γεγονότων», χωρίς ερμηνείες και προσωπικά σχόλια. Ετσι προσφέρει ένα πολύτιμο πρωτογενές υλικό, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε νέες μελέτες.
Τα 62 συνολικά κεφάλαια του δίτομου έργου, με τις 1.163 σελίδες, όπου καταγράφεται η Ιστορία της περιοχής από την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου ως τη μετα-βαρκιζιανή εποχή και την έναρξη της πορείας προς τον εμφύλιο πόλεμο, κινούνται κατά κανόνα σε δυο επίπεδα:

• Σε συνθετικά εισαγωγικά σημειώματα με το γενικό κλίμα και πλαίσιο, την πορεία και τη συνέχεια των γεγονότων.
• Σε μαρτυρίες, γραμμένες από αντιστασιακούς πρωταγωνιστές, στα γεγονότα που αναφέρονται σε δρώμενα και πρόσωπα της εποχής, ενώ συχνά προχωρούν και σε σχολιασμούς τους.
  

Με τη μέθοδο αυτή επιτυγχάνεται τόσο η στοίχιση και τοποθέτηση του τοπικού με το γενικό, όσο και η ανάδειξη του τοπικού, όχι ως κομμάτι ενός θρυμματισμένου και απόντος γενικού περιβάλλοντος. Ετσι, τα ιστορικά γεγονότα προβάλλουν μέσα από πηγές απαραβίαστα, χωρίς να αιωρούνται σ' ένα κενό. Αλλά ούτε και αυτονομούνται ή καθολικεύονται αυθαίρετα. Με το πρόσθετο πλεονέκτημα να μην αποκλείονται και οι σχολιασμοί τους από πρωταγωνιστές, στ΄ όνομα ενός αντικειμενισμού.
Με τις προδιαγραφές αυτές η αντιστασιακή ιστορία της Φωκίδας απέκτησε ένα έργο αναφοράς και οι τοπικές ιστορίες της περιόδου μια ακόμη κλασικού τύπου ιστοριογραφική μελέτη.


Ο Γιώργος Γάτος υπήρξε έμπειρος πολιτικός και διπλωματικός συντάκτης, αναλυτής, αρθρογράφος και συγγραφέας. Γεννήθηκε στην Αμφισσα το 1931 και σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη διάρκεια της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας εργάστηκε σε πολλές εφημερίδες και περιοδικά μεταξύ των οποίων ο «Ριζοσπάστης» και τα «Νέα» καθώς και το «Εθνος», στο οποίο εργάστηκε από το 1981 έως το 2001. Ασχολήθηκε με το πολιτικό, το ιστορικό και το ελεύθερο ρεπορτάζ αλλά και με την κοινωνικοπολιτική και ιστορική έρευνα της νεότερης Ελλάδας. Εφυγε από τη ζωή το 2010.

Τάκης Κατσιμάρδος (ΕΘΝΟΣ)

 «Η Εθνική Αντίσταση στη Φωκίδα. ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΕΠΟΝ» Εκδόσεις Πεδίο.  Τόμοι Α και Β.