Η Φραγκοκρατία στα Σάλωνα

Κομητεία Σαλώνων

Χαλκογραφία του 19ου αιώνα που απεικονίζει το κάστρο της Άμφισσας (Fortezza di Salona)

Μεταξύ των περιοχών που κατέκτησε ο Λατίνος βασιλιάς της Θεσσαλονίκης Βονιφάτιος ο Μομφερρατικός, κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του στη νότια Ελλάδα (1205), ήταν και τα Σάλωνα (la Sole, la Sola), στη θέση της αρχαίας Άμφισσας, κοντά στους Δελφούς. Πρώτος κόμης των Σαλώνων ορίστηκε ο Θωμάς Α' d' Autremoncourt (1204-1210), που έκτισε κάστρο πάνω στις οχυρώσεις της αρχαίας ακρόπολης, ενώ γύρω στο 1210 πέρασε προσωρινά στον έλεγχο του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Α' Κομνηνού Δούκα (1204-1215). Η κομητεία των Σαλώνων τέθηκε από νωρίς κάτω από την επικυριαρχία του πρίγκιπα της Αχαΐας. Αργότερα, το 1278, ο κόμης των Σαλώνων εμφανίζεται ως υποτελής του μεγάλου κύρη των Αθηνών. Η εξάρτηση, ωστόσο, της περιοχής από το πριγκιπάτο της Αχαΐας συνεχίσθηκε, ως το 1311, όταν ο κόμης των Σαλώνων Θωμάς Γ' d' Autremoncourt (1294-1311) σκοτώθηκε στη μάχη εναντίον των Καταλανών, στον Ορχομενό της Κωπαΐδας.
Από το 1318, η κομητεία πέρασε στην καταλανική οικογένεια Fadrique. Το Μάιο του 1380 η περιοχή καταλήφθηκε από την Εταιρεία των Ναβαρραίων (ομάδα μισθοφόρων που χρησιμοποιείται στα τέλη του 14ου αιώνα στις διεκδικήσεις που σημειώνονται στις φραγκοκρατούμενες περιοχές και για ένα διάστημα αποκτά κυριαρχική θέση, κυρίως στο πριγκιπάτο της Αχαΐας) και μέχρι το 1394 την εξουσία άσκησε η βυζαντινή κόμισσα Ελένη Καντακουζηνή. Όταν το 1394 η Ελένη πέθανε, η κομητεία περιήλθε στον τούρκο σουλτάνο Βαγιαζήτ Α'. Στη συνέχεια ανέλαβε ο δεσπότης του Μυστρά Θεόδωρος Α' Παλαιολόγος (1384-1407) ως αντιπρόσωπός της. Δεν είχε, ωστόσο, τη δύναμη να την κρατήσει και έτσι το 1403 την πούλησε στους Ιωαννίτες ιππότες (εκκλησιαστικό στρατιωτικό τάγμα που ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα, για να καλύψει τις θρησκευτικές και στρατιωτικές ανάγκες των λατινικών κρατιδίων της Ανατολής. Το 1309 κατέκτησαν τη Ρόδο όπου παρέμειναν μέχρι το 1522, οπότε το νησί περιήλθε στους Τούρκους). Η περιοχή περιήλθε οριστικά στους Τούρκους, το 1410.

Την περίοδο της Καταλανοκρατίας στην περιοχή ήταν εγκατεστημένος ένας καστελλάνος (καστροφύλακας, castellanus: διοικητής του κάστρου, υπεύθυνος για τη συντήρησή του και για τη φύλαξη των κρατουμένων), ειδικά επιφορτισμένος με τη φύλαξη του κάστρου των Σαλώνων και τη συντήρηση του πολεμικού του εξοπλισμού. Η κομητεία διοικούνταν με βάση την καταλανική νομοθεσία, τα Συνήθεια της Βαρκελώνης (το δίκαιο της Αραγονίας που εφαρμόστηκε με τη μορφή των "Άρθρων" ή "Καταστατικών" στο καταλανικό δουκάτο των Αθηνών). Oι Καταλανοί επέβαλαν πιθανόν την καταλανική (llengua catalana) ως επίσημη γλώσσα στα Σάλωνα. Πριν το 1327, προσάρτησαν στην κομητεία των Σαλώνων το Λοιδορίκι καθώς και την Βιτρινίτσα, η οποία λειτουργούσε στους κόλπους της κομητείας ως αυτόνομο φέουδο, διατηρώντας δικό της καστελλάνο.

Για πολλά χρόνια η κομητεία των Σαλώνων βρισκόταν υπό την επικυριαρχία του πριγκιπάτου της Αχαΐας. Στην εικόνα, το οικόσημο του πριγκιπάτου.

Τα Σάλωνα απέκτησαν λατινική επισκοπή, πριν από το 1211, για να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες του τοπικού λατινικού εκκλησιάσματος. Εκεί είχε την έδρα του ο λατίνος επίσκοπος, που υπαγόταν στο λατίνο αρχιεπίσκοπο των Αθηνών. Γύρω στο 1380, όταν τα Σάλωνα διοικούσε η βυζαντινή κόμισσα Ελένη Καντακουζηνή, μνημονεύεται για πρώτη φορά και ορθόδοξος επίσκοπος.
Στην πόλη των Σαλώνων υπερτερούσαν αριθμητικά έναντι των άλλων εθνικών στοιχείων της περιοχής οι Έλληνες, που ζούσαν αποξενωμένοι από τους ξένους κυβερνήτες τους, ιδιαίτερα την εποχή της Καταλανοκρατίας (1311-1380). Το μοναδικό επάγγελμα που μπορούσαν να ασκήσουν οι Έλληνες των Σαλώνων ήταν του νοταρίου (συμβολαιογράφου). Ωστόσο, πρέπει να υπήρχε εγκατεστημένη και εβραϊκή κοινότητα στα βόρεια του κάστρου της πόλης (πιθανόν Εβραίοι ήταν οι ιδιοκτήτες των βυρσοδεψείων), μολονότι έχει διασωθεί η μνεία ενός μόνο Εβραίου στην περιοχή.
Την έξοδο των Σαλώνων προς τη θάλασσα εξασφάλιζε το λιμάνι της Κίρας, μικρό και με περιορισμένη πιθανόν εμπορική κίνηση, που όμως πρόσφερε γρήγορη σχετικά μετάβαση στα λιμάνια της νότιας Ιταλίας. Λιμάνι της κομητείας αποτελούσε, το 1304, και η θέση Βιτρινίτσα στον Κορινθιακό κόλπο. Με τον καιρό η κομητεία των Σαλώνων γνώρισε τέτοια οικονομική άνθηση, ώστε κατά το 13ο αιώνα δύο κόμητες του οίκου των d' Autremoncourt, ο Θωμάς Β' και ο Θωμάς Γ', έκοψαν δικό τους νόμισμα. Έχουν αποκαλυφθεί δύο τορνέζια που φέρουν στην πρόσθια όψη το όνομα των δύο ηγεμόνων (ThOMAS), μαζί με την ιταλική ονομασία της κομητείας (LA SOLA), ενώ στην οπίσθια όψη απεικονίζονται ένας σταυρός και ο θυρεός του οίκου των d' Autremoncourt ή μία εκκλησία.

Πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού