Γιώργος Γάτος

Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Γιώργος Γάτος γεννήθηκε το 1931 στην Άμφισσα και έφυγε απ τη ζωή στις 18 Ιουνίου του 2010. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών καθώς και βιβλιοθηκονομία- παλαιογραφία ενώ παρακολούθησε σεμινάρια οικονομικών, πολιτικών και ιστορικών σπουδών σε Ιταλία και Γαλλία. Εργάστηκε κατά διαστήματα στις εφημερίδες «Ριζοσπάστης», «Δημοκρατική Αλλαγή», «Αυγή», «Το Βήμα» και «Τα Νέα» και ήταν πολιτικός και διπλωματικός συντάκτης, σχολιαστής και αρθρογράφος στο «Εθνος», στο οποίο, εκτός από την κάλυψη της επικαιρότητας έγραφε έρευνες και αναλύσεις.

Κατά τη διάρκεια του στρατιωτικού καθεστώτος 1967-1974 είχε ενταχθεί του Π.Α.Μ., εργάστηκε στον αντιδικτατορικό Τύπο του εξωτερικού (Ελεύθερη Πατρίδα κ.ά.) και του αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια.

Για λογαριασμό της εφημερίδας «Εθνος» πραγματοποίησε πολλές δημοσιογραφικές αποστολές στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, στην Κίνα, την Κορέα, τη Νικαράγουα, στις δικτατορίες της Λατινικής Αμερικής και σε άλλες περιοχές του κόσμου καλύπτοντας την επικαιρότητα μεγάλων πολιτικοστρατιωτικών γεγονότων και εξελίξεων. Μεταξύ των άλλων παρακολούθησε τις εργασίες του 27ου Συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ενωσης, τη συνάντηση Ρήγκαν-Γκορμπατσώφ και πολλές διεθνείς διασκέψεις, συναντήσεις και συνομιλίες για τις τύχες της ανθρωπότητας.

Παράλληλα με την άσκηση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος, είχε αναπτύξει διάφορες πολιτικές, κοινωνικές και πολιτιστικές δραστηριότητες.

Μεταξύ των άλλων χρημάτισε Πρόεδρος της Φοιτητικής Ενωσης Φωκέων και ήταν μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Υπήρξε ο ιδρυτής και για ένα διάστημα Διευθυντής της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Αμφισσας, όπου δώρισε και τη βιβλιοθήκη του. Ως συγγραφέας ασχολήθηκε με την ιστορική έρευνα της νεότερης Ελλάδας και τα βιβλία του αξιολογούνται ως υπεύθυνες καταγραφές σε πρόσωπα και γεγονότα.

Ο Γιώργος Γάτος ανήκει στη δημοσιογραφική γενιά που έκανε αισθητή την παρουσία της στον Αθηναϊκό Τύπο στη δεκαετία του 1960, με πρώτα ερεθίσματα τις έντονες πολιτικές συγκρούσεις και με πρώιμες εμπειρίες τις σκληρές πραγματικότητες του στρατιωτικού καθεστώτος της 21 ης Απριλίου 1967. Οι δημοσιογράφοι αυτής της γενιάς έρχονταν τις περισσότερες φορές αντιμέτωποι με τους κινδύνους, που μαζί με τα άλλα είχαν περιχαρακώσει ασφυκτικά και την ελεύθερη διακίνηση πληροφοριών και ιδεών.

Λίγα αναθυμήματα

Του Σπύρου Ι. Ασδραχά

Του παλιού μου φίλου, του Γιώργου Γάτου, δεν θα σας αφηγηθώ τον βίο ούτε θα προσπαθήσω ν’ αποτιμήσω το έργο του. Και του βίου και του έργου έχω αποσπασματική, και ίσως φευγαλέα, γνώση. Θα σας μεταφέρω κάποια αναθυμήματα που εικονογραφούν κάποια θραύσματα της πλούσιας ζωής του και της επώδυνης αλλά και με δημιουργικές ανατάσεις εποχής, την οποία διήνυσε από τη θέση πάντα του μαχόμενου διανοούμενου.

Όλοι σας ξέρετε ότι ο Γιώργος ήταν ένα ευπαίδευτο άτομο, σπουδαγμένο στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αφοσιωμένο σε μια σκεπτόμενη δημοσιογραφία, με σαφή ένταξη στην Αριστερά, ένταξη, καθώς έλεγα, διανοούμενου. Στο βάθος ήταν φιλίστορας και πατριδολάτρης, λάτρης της ρουμελιώτικης γενέτειρας.

Τον πρωτογνώρισα στη δεκαετία του 1950 στο πατάρι του Λουμίδη στη Στοά Nικολούδη που ένωνε την οδό Πανεπιστημίου με την οδό Σταδίου. Το πατάρι έβλεπε στην οδό Σταδίου.

Οι δύο δρόμοι τότε δεν ήταν οι πολυθόρυβοι σημερινοί τραπεζόδρομοι, αλλά δρόμοι φιλόξενοι: βιβλιοπωλεία, ζαχαροπλαστεία, εστιατόρια, κινηματογράφοι. Στο Πατάρι του Λουμίδη μαζεύονταν ποικιλόμορφοι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, διαφορετικών πολιτικών αντιλήψεων, αλλά με μια ισχυρή συνιστώσα: την εγγραμματοσύνη ή την ανάγκη για τα γράμματα. Ανάμεσά τους και εκκολαπτόμενοι ιστορικοί. Πολλοί τους πρόκοψαν, καθένας στο είδος του. Άλλοι χάθηκαν, χωρίς να φέρουν σε πέρας τις ικανότητές τους· όλοι τους ταλαντούχοι. Σύχναζαν και
Ρουμελιώτες, όπως ο μακαρίτης Δημήτρης Σταμέλος, εκδότης τότε του προσεγμένου Ρουμελιώτικου Ημερολόγιου: στους συνεργάτες του και ο Γιώργος Γάτος με ιστορικές συμβολές. Ακόμη και ένας άλλος ευρυμαθής και πολυθεματικός ιστορικός, ο Μάρκος Γκιόλιας.

Ο Γιώργος διακατεχόταν από τότε από το μεράκι της ιστορίας και της ιστοριογραφίας. Μας έδωσε, ανάμεσα στα άλλα, δύο ευρηματικές εργασίες: την αλληλογραφία Δελμούζου και Γληνού κι άλλη μια για τους Γριβαίους. Πηγή του η Βιβλιοθήκη της Άμφισσας, αυτή που πρέπει να συντηρηθεί και να αξιοποιηθεί σήμερα. Ήταν η στερνή του αγάπη και έγνοια.

Αλλά η ιστορία εμφιλοχωρεί στη στοχαστική του δημοσιογραφία. Με τη μεταπολίτευση ξεκίνησε μια καμπάνια στα Νέα με το ερώτημα: πρέπει να ξαναγραφεί η ιστορία μας; Απευθύνθηκε σε πολλούς ιστορικούς, και ο καθένας απάντησε με τον τρόπο του. Η έρευνα του Γάτου είχε σημαντική απήχηση και είναι κρίμα που δεν έγινε ένα βιβλίο: θα ήταν ένας καλός δείκτης για τον ιστορικό αλλά και πολιτικό προβληματισμό της στιγμής εκείνης.

Τα δημοσιογραφικά του ενδιαφέροντα τον έφερναν για μιαν ακόμη φορά στην πρόσφατη ιστορία με το βιβλίο του για την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Ανήκει στο είδος που λέγεται παροντική ιστορία.

Δεν θέλω να σας κουράσω με άλλα αναθυμήματα, όσο κι αν η ψυχή με στρέφει προς αυτά. Θα ήθελα μόνο να υπομνήσω ότι τους αφοσιωμένους στο καθήκον τους ανθρώπους θα πρέπει να τους τιμάμε με έργα, και όχι μόνο με τελετές και σύμβολα. Για τον Γιώργο Γάτο προέχουν δύο από τις προτεραιότητες: Πρώτον, η σύνταξη της εργογραφίας του και, δεύτερον, η φροντίδα για τη μεγάλη του έγνοια, τη Βιβλιοθήκη της Άμφισσας.

Έτσι θα τιμηθεί ουσιαστικά ο πατριδολάτρης και η ευρύτερη πατρίδα του. Ξέρω ότι οι καιροί είναι χαλεποί και άλλες σκέψεις και στόχοι πρυτανεύουν. Αλλά, ας μη λησμονούμε ότι ο άνθρωπος δεν είναι μόνον ένα ον που προσαρμόζεται, αλλά συγχρόνως ένα ον που αντιστέκεται και υπερβαίνει τους όρους της ζωής του.

Ο Γιώργος Γάτος με τον Ντανιέλ Ορτέγκα, στη Νικαράγουα

Το οδοιπορικό ενός πλούσιου βίου

Της Κρινιώς Βλάχου-Γάτου

Ο πολιτικός και διπλωματικός συντάκτης, αναλυτής, αρθρογράφος και συγγραφέας Γιώργος Γάτος γεννήθηκε στην Άμφισσα το 1931. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας και παρακολούθησε κύκλους πολιτικών, κοινωνικών, ιστορικών και άλλων σπουδών στη Ρώμη, το Παρίσι και το Τορίνο (Ινστιτούτο Παλαιογραφίας και Διεύθυνσης Αρχείων και Βιβλιοθηκών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Ρώμης, Πανεπιστήμιο του Τορίνο, Ινστιτούτο Γκράμσι, Ρώμη).

Ασχολήθηκε με το πολιτικό, ιστορικό και ελεύθερο ρεπορτάζ και την πολιτική, κοινωνική και ιστορική έρευνα της νεότερης Ελλάδας. Στη διάρκεια της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας εργάστηκε στο περιοδικό Δελφικός Φοίβος (1958-1959, διευθυντής σύνταξης), στις εφημερίδες Αυγή και Δημοκρατική Αλλαγή (1962-1967, πολιτικό, οικονομικό ρεπορτάζ), στην περιοδική έκδοση της Νεολαίας Λαμπράκη Τετράδια της Δημοκρατίας (1963-1964, διευθυντής σύνταξης), στον παράνομο αντιδικτατορικό τύπο του ΠΑΜ και τις αντιδικτατορικές εφημερίδες Ελεύθερη Πατρίδα και Ελεύθερη Ελλάδα στη Ρώμη (1967-1974), στις εφημερίδες Ριζοσπάστης και Τα Νέα, (1975-1981, ελεύθερο, πολιτικό και ιστορικό ρεπορτάζ) και στην εφημερίδα Έθνος (1981-2001, πολιτικό, διπλωματικό ρεπορτάζ και σχολιασμός πολιτικής επικαιρότητας).

Κάλυψε μεγάλες δημοσιογραφικές αποστολές στη Νικαράγουα, το Σαλβαδόρ, την Κούβα, την Κίνα, την Κορέα, τη Σοβιετική Ένωση και την Πολωνία, σε χώρες της Ανατολικής και Δυτικής Ευρώπης, της Άπω και Μέσης Ανατολής, της Αφρικής και στην Αυστραλία. Επίσης, μεγάλα διεθνή πολιτικά γεγονότα όπως το 27ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ, τις συναντήσεις Ρέιγκαν-Γκορμπατσόφ κ.ά. Πήρε μέρος σε πολλά διεθνή συνέδρια και φόρουμ και ανέλαβε μεγάλες δημοσιογραφικές έρευνες, μεταξύ άλλων για τον ρόλο της ελληνικής μοναρχίας (Δημοκρατική Αλλαγή), την Εθνική Αντίσταση και την επανεξέταση της ιστορίας μας (Τα Νέα), τις δικτατορίες της Λατινικής Αμερικής (Έθνος).

Δημοσίευσε ιστορικά, πολιτικά δοκίμια και μελέτες στα περιοδικά Επιθεώρηση Τέχνης, Εποχές, Τα Τετράδια της Δημοκρατίας, Αντί, Χρόνος, Αθηναϊκά Γράμματα, Ευβοϊκός Λόγος, ενώ υπήρξε συντάκτης λημμάτων πολιτικής νεοελληνικής ιστορίας στην εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, τη Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια και το Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό.

Στη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας καταδικάστηκε και του αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια. Παρέμεινε στην Ιταλία από το 1967 έως το 1974. Στο διάστημα αυτό δούλεψε για την οργάνωση του αντιδικτατορικού αγώνα και την ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης. Οργάνωσε και διεύθυνε τη βιβλιοθήκη του Grugliasco στο Τορίνο (1970-1974).

Αν και πολίτης του κόσμου, υπήρξε άρρηκτα συνδεδεμένος με τη γενέτειρα του, την Άμφισσα της Φωκίδας, και εργάστηκε με ιδιαίτερο δυναμισμό για τη προώθηση του πολιτισμού σε αυτή. Οργάνωσε και διεύθυνε τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Άμφισσας (1962-1967), εμπλουτίζοντάς τη με σημαντικούς τίτλους και αρχεία. Οργάνωσε τις πολιτιστικές εκδηλώσεις «Φωκικά» μετακαλώντας σημαίνουσες προσωπικότητες, καλλιτέχνες και διανοούμενους όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Κάρολος Κουν, ο Σπύρος Βασιλείου, η Άσπα Παπαθανασίου κ.ά.

Το 2003 δώρισε στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Άμφισσας περί τους 12.000 τόμους, κυρίως ιστορικού, φιλοσοφικού και πολιτικού περιεχομένου, καθώς και αρχειακό υλικό για τη δημιουργία του ομώνυμου παραρτήματος, στη λειτουργία και αξιοποίηση του οποίου αφιερώθηκε μέχρι τον θάνατο του.

Ανέπτυξε πλούσια κοινωνική και συνδικαλιστική δράση. Υπήρξε, μεταξύ άλλων, μέλος της ΕΣΗΕΑ, της «Ενωμένης Εθνικής Αντίστασης», της Εταιρείας Στερεοελλαδικών Μελετών, μέλος του Δ.Σ. της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών (1965-1978), του Δ.Σ. του Ελληνοκουβανικού και Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου, πρόεδρος της Ελληνικής Περιηγητικής Λέσχης-Παράρτημα Άμφισσας (1963-1967)

Το συγγραφικό του έργο αριθμεί τις ακόλουθες αυτοτελείς εκδόσεις: Ανέκδοτα Έγγραφα και σημειώσεις των Γριβαίων (1963), Ο Αλ. Δελμούζος και η εποχή του (1964), Ανέκδοτο υπόμνημα του Αλ. Δελμούζου στον Ελ. Βενιζέλο (1964), Ιστορία των Ιωαννίνων (1965), Giannis Ritsos: Epitafio-Makronissos (συνεργασία, εκδ. Guanda, Πάρμα 1970), Πολωνία από την αρχή (Γνώση, 1983), Πολυτεχνείο: Ρεπορτάζ με την Ιστορία (Σύγχρονη Εποχή, 1983), Αποστολή Περεστρόικα. Τρεις εκδοχές: Σοβιετική. Ένωση-Λαϊκή Κίνα-Νικαράγουα (Νέα Σύνορα Α.Α. Λιβάνη, 1989), Πολυτεχνείο ’73. Ρεπορτάζ με την Ιστορία (2 τόμοι, Φιλιππότης, 2002 και 2004), Το μέγα πάθος του εκπαιδευτικού δημοτικισμού: 41 γράμματα του Δημ. Γληνού στον Αλ. Δελμούζο (Ελληνικά Γράμματα, 2003). Παραμένει ανέκδοτο το τελευταίο έργο του, Η Εθνική Αντίσταση στη Φωκίδα, για το οποίο εργάστηκε τα τελευταία τρία χρόνια της ζωής του, συγκεντρώνοντας μαρτυρίες, ντοκουμέντα, έγγραφα και φωτογραφίες που αποτελούν ανεκτίμητο υλικό για την ιστορία του τόπου.